Het komt veelvuldig voor. Bij indiensttreding bij je werkgever onderteken je een arbeidsovereenkomst, en met de loop der tijd wijzigt het een en ander. Salarisverhogingen, meer of minder vakantiedagen, een leaseauto etc. Jouw pensioenregeling wijzigt, en dan?
Vaak blijft de pensioenregeling dan onderbelicht. Men weet wel dat zij maandelijks premie afdragen aan een pensioenfonds of verzekeraar, maar zijn zich niet bewust van de inhoud van de regeling. De pensioenovereenkomst kan het langste contract zijn dat iemand in zijn leven aangaat – besef: ook langer dan een hypotheek.
Door de jaren heen kan een pensioenregeling wijzigingen ondergaan. Dit is met name technisch van aard, omdat in het geval van pensioenverzekeraars telkens een vijfjarig contract tussen werkgever en verzekeraar wordt aangegaan. Hiermee wordt de pensioenregeling van de werknemer ‘ondergebracht’ bij de verzekeraar, conform de afspraken, zoals overeengekomen tussen werkgever en werknemer.
Soms wordt het karakter van een pensioenregeling gewijzigd. Het initiatief kan bij de werkgever liggen, bijvoorbeeld vanwege de kosten van een eind- of middelloonregeling. In plaats van opbouwjaren wordt ineens een premiepercentage aan de hand van een staffel gecommuniceerd in UPO’s. Vlak daarvoor ontving de werknemer nog een bericht over een waardeoverdracht. Ook had de werkgever opgemerkt dat iedereen over zou gaan in een nieuwe regeling. Het besef begint in te dalen: Help, mijn pensioenregeling is gewijzigd!
Denk niet lichtzinnig over de pensioenovereenkomst
Een pensioenovereenkomst. De naam zegt het al, het is een overeenkomst tussen werkgever en werknemer. Juridisch vormt de pensioenovereenkomst onderdeel van de arbeidsovereenkomst. Om de pensioenovereenkomst/pensioenregeling te wijzigen, dient dit dus (in hoofdlijnen) via de arbeidsrechtelijke regels voor het wijzigen van arbeidsvoorwaarden te geschieden. Omdat pensioenregelingen bestaan uit taaie materie, kan het nogal een uitdaging zijn om deze te doorgronden.
Echter kan niet worden volstaan met onvolledig te informeren. De actuele stand van de rechtspraak luidt namelijk dat ook de petit werkgever– zonder HR-afdeling – kennis moet hebben van de eigen arbeidsvoorwaarden. Pensioenopbouw is een belangrijke arbeidsvoorwaarde. (Gerechtshof Den Haag 12 mei 2020, ECLI:NL:GHDHA:2020:888, r.o. 8.1.)
Daartegenover staat de eigen verantwoordelijkheid van de werknemer. Als een werkgever de mogelijkheid van voorlichting biedt en informatie verstrekt, dan is het aan de werknemer om hier kennis van te nemen en gebruik maakt van het aanbod zich in de materie te verdiepen. (Gerechtshof Den Haag 20 december 2023, ECLI:NL:GHDHA:2023:2323).
Binnen dit speelveld zal beoordeeld moeten worden of de wijziging van een pensioenregeling conform de juridische spelregels heeft verlopen. Het overkwam een communicatiedeskundige welke ruim tien jaar pensioen opbouwde in een eindloonregeling, maar vervolgens ging deelnemen in een premieregeling en bovendien nog eens een waardeoverdracht ondervond. Daarmee verschoven alle financiële risico’s naar de betreffende werknemer (het rente- en beleggingsrisico, als ook het langlevenrisico). De afloop was dat in het specifieke geval voldoende voorlichtingsmogelijkheden werden geboden, maar dat de werknemer hier – kennelijk – geen gebruik van heeft gemaakt en ook niet actief om nadere informatie heeft verzocht. Doordat de werknemer ook nog eens schriftelijk akkoord ging met de wijzigingen, concludeerde het hof dat geen sprake was van eenzijdige wijziging. Daardoor was een zwaarder toetsingskader met betrekking tot de eenzijdige wijziging van de pensioenovereenkomst (art. 19 Pensioenwet) niet van toepassing.
Lees ook: Werknemers maken bezwaar tegen wijziging pensioenregeling
Pick your fighter
Processueel valt over de wijziging van de pensioenovereenkomst nog het volgende op te merken. Men denkt snel in termen van schadevergoeding, terwijl het interessanter is om in rechte een beroep op nakoming te doen. Daarmee vallen juridische verweren ten gunste van de schadeveroorzaker buiten beschouwing. Vooral in contante waarde-berekeningen en de toerekening naar redelijkheid kan het verschil in te vergoeden schadebedrag al snel in de papieren lopen.
Michiel is pensioenadvocaat bij Gommer Advocaten en verdiept zich daarbij onder andere in de financiële aspecten van het pensioenrecht.
Michiel heeft de masters Privaatrecht en Onderneming & Recht afgerond aan de Universiteit Utrecht, waar hij bij Prof. dr. mr. Hans van Meerten afstudeerde op de aanbiedingsmogelijkheden van het pan-Europees persoonlijk pensioenproduct (PEPP) door een premiepensioeninstelling.
